Hańcza - jezioro położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Jego głębokość - według najnowszych badań - wynosi 106,1 m (stare dane podają wartości 108,5, 111,5 lub 113 m), co sprawia, iż jest to najgłębsze jezioro w Polsce i w całej środkowej części Niżu Europejskiego. Zlewnia jeziora, odwadniana przez sieć cieków i rowów melioracyjnych, zdominowana jest przez tereny rolnicze z fragmentami borów świerkowych i lasów mieszanych oraz niewielkimi obszarami zarośli na terenach podmokłych i nieużytkach. W zlewni zbiornika znajdują się mniejsze zbiorniki wodne: Oklinek, Boczniel, Jegliniszki.

Hańcza to rynnowe jezioro polodowcowe o niskiej trofii (jezioro oligo-mezotroficzne). Na brzegach liczne są głazy, niektóre o kilkumetrowej szerokości. Nagromadzenie głazów jest tak znaczne, że sprawiają wrażenie sztucznie ułożonych (niekiedy grubość warstwy przekracza 2m). Dno jeziora o znacznym nachyleniu (około 12°).

Wody jeziora Hańcza są bardzo czyste, przezroczystość (widzialność krążka Secchiego) dochodzi do 12 m. Dno piaszczysto-żwirowe. W litoralu roślinność wynurzona słabo rozwinięta (ze względu na niska trofię i charakter dna), podobnie jak roślinność zanurzona.

Jezioro ma powierzchnię 304,4 ha, średnią głębokość 38,5 m, długość 4530 m. Położone jest na wysokości 227 m n.p.m. Jest jednym z największych na Suwalszczyźnie. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza.

Jezioro ma średnio rozwiniętą linię brzegową z kilkoma malowniczymi zatokami. Poza obniżeniami na krańcach północnym i południowym brzegi akwenu są strome, a nawet bardzo strome: wschodnie, stanowiące moreny czołowe, zajmuje dorodny bór świerkowy; zachodnie, ukształtowane w pagórkowatą wyżynę lodowcową - pola orne i pastwiska. Tylko w okolicy Wsi Hańcza zachował się fragment lasów liściastych z dużym udziałem lipy

W 1974 Hańcza została wpisana na listę Projektu Aqua UNESCO, z powodu swojej głębokości, a zarazem dzięki wysokim, podwodnym ścianom, utworzonym ze zwięzłych osadów polodowcowych.

Jezioro jest atrakcyjnym miejscem dla uprawiania nurkowania.

W jeziorze występują gatunki ryb charakterystyczne dla zimnych wód północnych oraz potoków górskich, takie jak: miętus oraz głowacz pręgopłetwy i głowacz białopłetwy, a także sieja wigierska, sielawa, stynka.

Jezioro Hańcza jest jedynym zbiornikiem, gdzie zachowała się jeszcze w czystej formie populacja siei wigierskiej Coregonus lavaretus maraena natio vigrensis. Występują także bardzo rzadko spotykane chłodno- i tlenolubne skorupiaki: Eurythemora lacustris, Cyclops abyssorum, Heterocope appendiculate i Bosmina obtusirostis, Eurythemora gracilis (gatunek syberyjski, po raz pierwszy wykazany dla Polski przez Turskiego w 1994 r.) i reliktowa Pallasea quadrispinosa.