Barok w dziedzinie poezji ustawił się w całkowitej opozycji wobec panujących w literaturze renesansowej motywów. Obecne przez cały XVI wiek przemiany społeczne i niepokoje towarzyszące codziennej egzystencji człowieka skutkowały w sztuce umiarem, stosownością i klasyczną harmonią. W głównej mierze powodowały to wydarzenia związane z panującą wówczas kontrreformacją. Wśród artystów barokowych dało się zauważyć powrót do średniowiecznych motywów, które oznaczały stylistkę pełną przedstawień rozdarcia człowieka pomiędzy światem ziemskim, a niebiańskim. Gwałtowna zmiana w społecznym postrzeganiu codzienności, zależnej od bytu jedności, spowodowała zwrot ku mistycyzmowi. Poezja barokowa ze swoją zawiłością w wypowiedziach miała obrazować wewnętrzny stan duszy barokowych poetów.

Poezja barokowa bogata w środki stylistyczne

Badacze literatury baroku szacują, że od połowy XVII wieku rozpoczął się rozwój konceptyzmu, techniki opartej na idei twórczej, która oznaczała dla czytającego podjęcie wysiłku intelektualnego. Celem była powtórka meandrów myślowych twórcy i odtworzenie ich w odwrotnym kierunku, by móc dojść do przekazu, który miał być w pełni wyrażony w danym dziele. Tworzenie takich zaawansowanych i nieoczywistych zestawień myślowych wspomagało wykorzystywanie kontrastowych środków stylistycznych. Wśród nich jedną z głównych ról pełniły paradoks i antyteza, które zestawiały wykluczające się wzajemnie podmiot i orzeczenie. W podobnym celu korzystano z oksymoronów, który także oznaczał połączenie ze sobą w jednym zdaniu w formie absurdu dwóch wyrażeń o przeciwnym znaczeniu. Chodziło wówczas o rodzaj innych części mowy, szczególnie rzeczownika połączonego z przymiotnikiem.

Poezja barokowa ze swoimi środkami stylistycznymi

Poezja barokowa pod względem formalnym realizowała się przez użycie szeregu form paralelizmu składniowego. Mógł on przybierać przykład anafory, czyli powtórki takich samych jednostek składniowych na początku wersu, zdania albo. Innym przykładem była epifora, a więc powtarzanie tych samych elementów na końcu każdej jednostki składniowej wiersza. Na przeciwnym biegunie wykorzystywanej stylistyki były elementy, które zaburzały naturalną, klasyczną w formie budowę i składnię. Służyły temu inwersja z szykiem przestawnym lub przerzutnia.

Poezja barokowa oddziaływa na swoich czytelników

Zamiar zaskakiwania czytelnika i doprowadzania w stan, określany jako barokowy „stupore" był osiągany także dzięki paradoksowi, nieoczywistych metaforach i celnych puentach, które w zakończeniach wiersza potrafiły zmienić jego przypuszczaną wcześniej wymowę. Z wszystkich opisanych powyżej środków stylistycznych korzystały również pozostałe, nawiązujące do konceptyzmu nurty poezji barokowej jak gongoryzm. Poezja barokowa pod postacią manieryzmu kształtowała się przede wszystkim we Włoszech. Spowodowała, że w literaturze pojawił się wysublimowany, nawet lekko sztuczny styl z bogatą ornamentyką. Poezja baroku czerpała z rozbuchanych i dynamicznych sztuk plastycznych całej epoki. Realizowane było to w głównej mierze poprzez rozbudowaną metaforę i zastosowanie na szeroką skalę hiperboli, wyolbrzymiającej opisywane zjawiska lub stany emocjonalne bohatera utworu.