Wiżajny - wieś w Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, siedziba gminy Wiżajny.

 

Wiżajny położone są na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, na północno-wschodnim krańcu Polski, niedaleko granicy z Litwą i obwodem kaliningradzkim. Wieś leży pomiędzy jeziorami Wiżajny i Wistuć. Przez wieś biegnie droga wojewódzka nr 651.

Z powodu panujących tu niskich temperatur, są zwane polskim biegunem zimna.

Jest to najwyżej (243 m n.p.m.) położone miasteczko Suwalszczyzny.

Historia

Miejscowość po raz pierwszy zmiankowana była w 1253 jako Weyze. Była to przypuszczalnie osada Jaćwingów. W 1249 nad jeziorem założony został przez bojara Piotra Łysego dwór. Piotr Łysy na dworze się nie utrzymał, a jego miejsce zajął Prokop Hryhoriewicz - dworzanin starosty mereckiego.

Już w XIV wieku bylu karczma na szlaku kupieckim prowadzącym w stronę Sejn. W podaniach wymienia się ją jako słynącą z tego, iż w jej menu sztandarowe miejsce zajmowały raki. Nazwa miejscowości wywodzi się prawdopodobnie od litewskiego veżys, oznaczającego raka.

Źródła pisane wymieniają Wiżajny w 1606 jako miasto, choć data otrzymania praw miejskich nie jest znana. Wiadomo natomiast, że zostały one potwierdzone w 1693.

Dzięki przygranicznemu położeniu nastąpił szybki i dynamiczny rozwój miasta, jednak zniszczone zostało podczas wojen szwedzkich. Aby podnieść je z upadku król Jan III Sobieski ufundował szpital, szkołę i nowy kościół. Najlepsze lata dla Wiżajn to XVIII i XIX wiek.

W 1870 miejscowość została zdegradowana do rangi wsi, ale do czasów dzisiejszych zachował się miejski układ urbanistyczny.

Warto zobaczyć

• Kościół klasycystyczny pw. Św. Teresy z Avila w Wiżajnach z 1825 roku. Wewnątrz XVIII-wieczny ołtarz główny, który jest przykładem autentycznego baroku- ze zdobnictwem z motywów roślinnych, z aniołkami, giętymi gzymsami, wolutowymi spływami, złoceniami, bogato rzeźbionymi głowicami kolumienek. W centralnej części ołtarza znajduje się malowany na drewnie obraz Matki Boskiej Różańcowej, w górnej części retabulum jest obraz Św. Teresy- patronki Kościoła, w zwieńczeniu umieszczono „Oko opatrzności". W prawej wnęce umieszczony jest cenny obraz Chrystusa Ukrzyżowanego (płótno z XIX w.), przy prawymołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej z 1939 r. oraz chrzcielnica z XIX w.

• Zabytkowa drewniana dzwonnica stojąca obok kościoła w Wiżajnach z 1862 roku.

• W Wiżajnach zachował się XVII-wieczny układ urbanistyczny z prostokątnym rynkiem.

• Zabytkowa drewniana kaplica na starym cmentarzu w Smolnikach z początku XIX wieku gdzie kilkanaście lat temu aktorzy z warszawskiego teatru amatorskiego oczarowani niesamowitą atmosferą tego miejsca wystawili „Dziady" Adama Mickiewicza.

• Ruiny dawnego dworu w Starej Hańczy z końca XVIII wieku, na jednej ze ścian pozostałości płaskorzeźby, wokół ruin zdziczały park malowniczo położony na brzegiem jeziora Hańcza.

• Drewniany młyn wodny we wsi Jaczne z XIX w. Usytuowany na strudze łączącej jeziora Jaczno i Kameduł.

• Pozostałość dawnego folwarku Sudawskie, zachowały się resztki rozległego parku, położonego przepięknie nad jeziorem Sudawskie oraz fragmenty alei. Z dworu pozostały fundamenty, gruzy i resztki kolumn- prawdopodobnie zdobiących niegdyś ganek.

• Ruiny folwarku Skombobole.

• Drewniany dwór z przełomu XIX i XX wieku oraz część zabudowań gospodarczych dawnego folwarku we wsi Kleszczówek.